آتشکده ها
آتشکده ها
یکی از مهم ترین آثار برجای مانده از دوره ساسانیان «آتشکده ها» هستند که محل عبادت و نیایش زرتشیان به شمار می آیند. در واقع این بناها مکانی مقدس برای نگهداری آتش مقدس و انجام مراسم مذهبی زرتشتیان است. تاریخ تاسیس آتشکده ها همزمان با زمان ظهور زرتشت می باشد. با بررسی معماری این بناها و وجود سه آتش بزرگ «آذرفرنبغ»، «آذر گشنسپ» و «آذربرزین مهر» به نظر می رسد، آتشکده ها متعلق به سه طبقه اجتماعی در دوره ساسانی بوده است. یعنی : «آذر فرنبغ» متعلق به موبدان بوده و در کاربان پارس در مسیر بندعباس- دارابگرد قرار دارد، آتشکده «آذر گشنسپ» به پادشاهان و آرتشتاران و بزرگان اختصاص داشت و محل آن در شهر شیزباگنزگ در کنار دریاچه ارومیه بود و سومین آتشکده «آذربرزین مهر» متعلق به کشاورزان و پیشه وران بود و در کوه های ریوند در شمال غربی نیشابور قرار داشت. با وجود تفاوت هایی که در معماری این بناها دیده می شود ولی هر آتشکده از چهار ضلعی که در چهار ضلع آن چهار درگاه طاقدار وجود دارد، تشکیل شده است که بر روی این فضای چهار ضلعی گنبدی با نام چهار طاقی قرار گرفته است و محل سوختن آتش مقدس نیز در وسط بنا در نظر گرفته شده است .
علاوه بر اینکه آتشکده ها محل نگهداری آتش مقدس بود، مردم از آن جا به عنوان امانت سرا استفاده می کردند. از آن جا که موبدان مورد احترام و اعتماد مردم بودند، مردم اموال خود را به آن ها می سپردند و موبدان این امانات را در مکان هایی که در زیر آتشکده ها برای این منظور و به قصد حفاظت از دید دزدان تعبیه شده بود نگهداری می کردند .
آتشکده ها بیشتر در مکان ها بلند تاسیس می شدند تا برای مردم قابل رویت باشد. اوج شکوفایی تاسیس آتشکده ها در زمان ساسانیان بود. ولی با پیروزی مسلمانان و پس از مسلمان شدن ایرانیان بیشتر این بناها یا ویران شدند و یا به مکان هایی چون مساجد و امام زاده ها تبدیل شدند .
مهم ترین آتشکده های موجود در ایران عبارتند از: آتشکده تمر در قریه تمرارومیه، آتشکده آذرباد در تبریز، آتشکده آناهیتا یا معبد آناهیتا در کنگاور کرمانشاه، آتشدان سنگى در سمیرم، آتشکده کاریان در شیراز، آتشکده صمیکان در شیراز، آتشکده اردشیر در استخر استان فارس، آتشکده آذرجو در داراب، آتشکده آذرخش یا مسجد سنگی در داراب، آتشکده درمهر در یزد، آتشکده ورهرام یا بهرام در یزد، آتشکده قدمگاه در جهرم، آتشکده آبادى صح و قوشه در دامغان، آتشکده بازه هور در روستاى رباط تربت‌حیدریه، آتشکده بزرگ جره در کازرون، آتشکده پاسارگاد در شیراز، آتشکده چهار طاقى چهار قاپو در قصرشیرین، آتشکده دره شهر در دره‌شهر، آتشکده ساسانى نطنز در نطنز، آتشکدهٔ فرازمرا‌آور خذایا در کازرون، آتشکده فراش بند در فیروزآباد. آتشکده بردسوره در توس خراسان، آتشکده سیروان، آتشکده نیاسر در کاشان، آتشکده کرکویه در سیستان، آتشکده خوار اصفهان .
