تونل ها

تونل ها  

آخرین  امید افرادی که در قلعه ها ودژها به محاصره دشمن درمی آمدند و تا آخرین لحظه می جنگیدند تونلهای مخفی آنجا بود. آری تونلها گاهی برای فرار در آخرین لحظات بکار می رفتند و گاهی برای دست یابی به آب و غذا و پیغام رسانی در هنگام محاصره استفاده می شدند . تونلها را در چند مدل حفر می کردند یعنی بستگی به استفاده ای که از آنها می شده . اکثر تونلهایی که در زیر قلعه ها و دژ ها و کاخها حفر می شده بصورت بیضی و به اندازه یک قامت ارتفاع داشتند . سقف آنها به شکل هشتی گرد و دیوارها اگر در سنگ حفر شده از جنس سنگ و اگر در زیر زمین وخاک بوده از سنگ چین استفاده می کردند تا از ریزش انها جلوگیری کنند . گاهی هم دیده شده که دو ردیف تونل کنار هم قرار می دادند تا رفت و آمد در آنها راحت تر انجام گیرد . البته این تونلها معمولا در جاهایی که تعداد نفرات زیاد و احتیاج به سرعت عمل باشد حفر میکردند .

غارها

غارها

عوامل مختلفی باعث پیدایش و شکل گیری غارها می شوند. این عوامل می توانند فرایندهای شیمیایی، فرسایش آب، نیروهای زمین ساختی (تکتونیکی)، میکروارگانیسمها، فشار، تاثیرات اتمسفری، حفاریهای انسان و ... باشند. غارها را می توان از جنبه های گوناگونی دسته بندی کرد، از جمله جنس سنگهای محیطی غار که می تواند آهکی ، گچی یا گدازه ای باشد . از نظر شکل هندسی می توان غارها را طبقه بندی کرد ، افقی یا عمودی . از نظر عمر سنگهای محیط غار نیز دسته بندی می شوند . اما مهمترین طبقه بندی شاید از نظر روش شکل گیری ، طبیعی یا دستکند ، باشد که برای عموم قابل فهمتر است . برای کاووش و حفاری یک غار باید به جنس و نوع سنگها و طبقه بندی آن دقیقا توجه شود .

شهرهای قدیمی مدفون شده

شهرهای قدیمی مدفون شده

شهرهای باستانی ، بسیار تدریجی و به دلایلی متفاوت از نظر پنهان شدند . در مصر و دیگر مناطق بیابانی ، لایه های شن به آرامی شهر های متروک را در بر گرفتند و مدفون کردند . در مناطق دیگر ، ماجرا به ترتیب دیگری بود :

در این مناطق ، وقتی بناها فرو می ریختند یا در آتش می سوختند ، روی پی ها و دیوارهای اصلی آنها بناهای جدیدی می ساختند و با مرور زمان ، شهر جدیدی روی همان پایه ها و دیوارهای قدیمی سر بر می آورد.  دیوارهای جدید نیز که از گل پخته بودند ، دوباره فرو می ریختند . آنها لایه جدیدی روی زمین تشکیل می دادند که آثار و بناهای قدیمی تر را مدفون می کرد . زباله ها و دیگر بقایای به جا مانده از ساکنان این شهرها نیز روی هم انباشته می شدند و لایه های دیگری را روی منطقه پدید می آوردند .

دخمه یا برج خاموشان

دخمه یا برج خاموشان مکانیست که زرتشتیان، مردار آدمیان را که بنا بر عقاید آنها نجس و پاریار است در آن می‌گذاردند تا گوشت مردار توسط درندگان و پرندگان خورده شود آنگاه باقی‌ماندة استخوان‌ها را درون چاه میانة دخمه انبار می‌کردند. بنا بر عقاید زرتشتیان دفن مردار موجب آلودگی عنصر مقدس خاک می‌گردید و لازم به ذکر است که در دین زرتشتیان بی‌تابی از برای مرگ عزیزان شدیداً منع شده‌است.

واژه ی دخمه :

دخمه یا دخنه دگرگون واژة دخ خنه (دژ خانه) می‌باشد که به مرور زمان بدین وجه درآمده و به معنای سرای پلیدی است و امروزه به مکان‌های ترسناک

قبرها

قبرها 

 

شکل و ساختار یک قبر بستگی به آیین و اقلیم خود دارد و چون در کشور ما آیین های مختلفی و اقلیمهای گوناگونی موجود است تنوع قبور و ساختار آنها نیز متفاوت است. نبش قبر و یا تخریب آن باید طبق اصول ، آگاهی از آیین و اطلاع از ساختار آن باشد چون در همه ی آیین های پیشینیان مرسوم نبوده که همراه مردگان اشیا و توشه راه دفن کنند. در گذشته چند آیین وجود داشته که همراه مردگان خود اشیایی را می گذاشتند مانند میتراییها مهریها زرتشتیها و گبریها که امروزه همه اینها را گبری می خوانند بعضی ها قبرها را به این صورت می ساختند که مرده را در ارتفاعات  کوه ها ویا تپه ها روی زمین قرار می دادند و در کنار و یا زیر آن اشیای گرانقیمت می نهادند و بعد با سنگ های ریز

مقبره های سلطنتی

مقبره های سلطنتی

چرا با ارزش ترین گنجینه ها در مقبره ها یافت می شود و چرا در زمانهای قدیم این گنجینه ها به همراه مردگان دفن میشده اند ؟ یک مقبره حاوی چند اتاق و راهرو و انبار و چند هواکش البته بدون درب چون بعد از تدفین مردگان درب آن را پلمب می کردند تا کسی نتواند وارد آنجا شود. مردگانی که در مقبره ها نگهداری می شوند باید دارای مقام و منزلت بالایی باشند ؛ حالا پادشاه یا ملکه و یا شاهزاده ها باشند معمولاً در مقبره های مخصوص خاکسپاری می شدند. پیشینیان بر این عقیده بودند که مردگان دوباره زنده و به حیات خود ادامه خواهند داد. و بخاطر  همین عقیده تمام دارایی آن مرده را به همراه جسدش در مقبره به خاک می سپردند تا بعد از اینکه زنده شد با همان دارایی به کسب و کار مشغول شود.

آتشکده ها

آتشکده ها

یکی از مهم ترین آثار برجای مانده از دوره ساسانیان «آتشکده ها» هستند که محل عبادت و نیایش زرتشیان به شمار می آیند. در واقع این بناها مکانی مقدس برای نگهداری آتش مقدس و انجام مراسم مذهبی زرتشتیان است. تاریخ تاسیس آتشکده ها همزمان با زمان ظهور زرتشت می باشد. با بررسی معماری این بناها و وجود سه آتش بزرگ «آذرفرنبغ»، «آذر گشنسپ» و «آذربرزین مهر» به نظر می رسد، آتشکده ها متعلق به سه طبقه اجتماعی در دوره ساسانی بوده است. یعنی : «آذر فرنبغ» متعلق به موبدان بوده و در کاربان پارس در مسیر بندعباس- دارابگرد قرار دارد، آتشکده «آذر گشنسپ» به پادشاهان و آرتشتاران و بزرگان اختصاص داشت و محل آن در شهر شیزباگنزگ در کنار دریاچه ارومیه بود و سومین آتشکده «آذربرزین مهر» متعلق به کشاورزان و پیشه وران بود و در کوه های ریوند در شمال غربی نیشابور قرار داشت. با وجود تفاوت هایی که در معماری این بناها دیده می شود ولی هر آتشکده از چهار ضلعی که در چهار ضلع آن چهار درگاه طاقدار وجود دارد، تشکیل شده است که بر روی این فضای چهار ضلعی گنبدی با نام چهار طاقی قرار گرفته است و محل سوختن آتش مقدس نیز در وسط بنا در نظر گرفته شده است .

قلعه ها

قلعه ها

قلعه یا دژ شامل مجموعه ای از بناها با برج ها و باروهای مستحکمی است که در گذشته، دردورترین و مرتفع ترین نقطه در اطراف شهر ساخته می شد تا به هنگام جنگ و هجوم دشمن، مردم شهر بتوانند تا پایان جنگ درون قلعه بمانند. معمولا یکی از مهم ترین دلایلی که قلعه ها را در مرتفع ترین نقاط می ساختند این بود که علاوه بر تسلط کامل مدافعان بر مهاجمان، شیب های تند تپه ها یا کوه ها، امکان دسترسی دشمن به قلعه را دشوار می کرد. معماران قلعه توجه داشتند که انبارهایی برای نگهداری آذوقه و دام در نظر بگیرند تا در مواقع ضروری و طولانی شدن مدت محاصره، مردم و ارتش بتوانند آذوقه کافی برای ادامه مقاومت و تامین امور معیشتی داشته باشند.

ارگ های حکومتی

ارگ ها تقریبا ساختاری شبیه به قلعه ها دارند با ظاهری خشن و پر ابهت و گویای قدرت و  استقامت بودند. در نمای آنها بجز دیوارهای بلند و برج و بارو چیز دیگری دیده نمی شود از ظرافت خبری نیست شاید کمی هنر در ظاهر آنها باشد. داخل آنها بناهایی در چهار طرف ساخته میشده است که  در صدر آنها عمارت حکومتی قرار دارد در این عمارت هنر ظرافت  و تزیین های زیبایی  دیده میشود  از سقف گرفته تا پا دری ها همه مزین  به  آینه کاری گچ بری و نقاشیهای دیواری بوده . چون در اینجا حاکم یا فرمانروا جلوس و به امور حکومتی رسیدگی میکرده  در دیگر بناها اتاق و راهرو های فراوانی قرار دارد که از آنها استفاده های مختلفی میشده است.همه ارگ ها دارای زیرزمین های مخوفی بوده که درآنها شکنجه و زندان مجرمین قرار داشته  در زیر زمینها  اسلحه خانه های بزرگی میساختند تا دسترسی  به آنها آسان باشد.  خزانه ها بیشتر در ارگ ها قرار داشت چون دخل و تصرف آنها مخصوص فرمانروا و یا حاکم بوده . وسط ارگ ها باغچه  حوض  و فواره قرار داشت. معمولا دیوار ارگ ها عریض بوده تا نگهبانان براحتی در آن رفت و آمد کنند.

کاخ ها

کاخ ها عمدتاً دارای ستون و درگاه بوده و به همین دلیل تشخیص آنها  از مابقی ابنیه به راحتی میسر می شود . ستونها معمولاً سر ستون و پا ستونی داشتند که همواره نقش های مختلفی بر روی آنها  کند و کاری می شده است . بدنه ی ستونها یا ساده یا به صورت شیاردار موازی و یا پیچ دار بوده که پایین و بالای آنها به نقش های دیگری متصل می شده است .

کاخ ها در زمان خود نمایی زیبا و دلفریب داشتند . دور تا دور آنها  به صورت زیگورات و شکل دار بوده و در اطراف آنها  همیشه باغچه های زیبایی خود نمایی می کرد . در داخل کاخ ها از سنگ های صاف و صیقلی با دو رنگ متضاد استفاده میشده است . معمولاً از پرده های بلند و رنگی که با نشان سلطنتی تزیین شده بودند استفاده می کردند . سقف های آنها بیشتر از تیر های چوبی و مقاوم بوده که متاسفانه دربیشتر حمله ها و غارتها که همیشه با آتش سوزی همراه بوده کاملا سوخته و از بین می رفتند .