پل ها
پلها در ایران عمدتاً به دو سبک و شیوه ساخته می شدند :
۱- سبک رومی
۲- سبک ایرانی
پلهایی که دهانه های متعدد و کوچک داشته و همه ی آنها هم اندازه بوده و طاق آنها بشکل نیم دایره است سبک رومی می گویند .
پلهایی که دهانه هایی با ارتفاع زیاد و کم و بزرگ و کوچک که معمولاً دهانه های کناری تنگ و کوتاه بوده ودهانه های میانی گشاد و بلند و طاق آنها به شکل هشتی گرد بوده اند سبک ایرانی هستند .
برج های دیدبانی
برج های دیدبانی بناهایی هستند که اکثراً بر نوک تپه های کله قندی و کوههای پایه ساخته می شدند . شکل ظاهری آنها مانند یک برج کوتاه و گرد است که معمولاً بام آنها دورچین داشته تا دیدبانها از آنجا تمام منطقه را رصد کنند . برجها را باید در دید همدیگر می ساختند تا اگر اولین برجی که دشمن را رویت کرد بوسیله ی دود و آتش به برج بعدی خبر دهد و بعدی هم همچنین تا خبر ورود دشمن به منطقه را مقامات خودی بفهمند این روش خیلی ساده و در عین حال سریع بوده است ؛ اکثراً دیده شده که در دو طرف تنگه هایی که گذرگاه کاروانیان و لشگریان از
اطلاع از سرنوشت آثار مورد نظر
یکی از راهکارهایی که ما می توانیم بکار ببریم تا از احتمال وجود دفینه در یک مکان تاریخی آگاه باشیم اطلاع از سرگذشت آن مکان است . باید در مورد آن مکان مطالعه کرد و یا اطلاعاتی جمع آوری نمود بطور مثال باید بدانیم که آن مکان چی بوده است ، آیا دارای ارزش کاووش دارد یا نه ؟ مثلا اگر یک بنای دیده بانی باشد ، فاقد ارزش است و هیچگونه دفینه یا گنجی ندارد . اگر یک قلعه متروکه باشد نیز نمی تواند دارای اشیاء با ارزش باشد چون قلعه ها بر اثر قحطی و بی آبی یا ابتلا به بیماریهای مسری و خطرناک ، تخلیه و متروک می شوند و طبیعی در آن هیچ یافته ای باقی نخواهد بود و کاووش در آن وقت هدر دادن است .
دژها
دژ به جایی گفته می شود که دارای موقعیت استراتیژیکی و نفوذ ناپذیر و از استحکامات خوبی برخوردار باشد . دیوارهای قطور و محکم وبدون جای دست وپا و یک دروازه ورودی نشانه ی یک دژ خوب است . ساختار یک دژ بسته به موقعیت جغرافیایی آن دارد ، مثلاً اگر در دشت و بیابان باشد بصورت گرد و استوانه ی و بلند و دارای یک خندق به دور آن است .
در قسمت بالایی دیوار هم چند سوراخ که دور تا دور دژ ایجاد می شده و جهت پرتاب تیر و نیزه در زمان جنگ از آن استفاده می شده است . معمولاً این دژها زودتر از بین می رفتند و آثار کمی از آنها باقی می ماند . دژهایی که در مناطق کوهستانی و ارتفاعات ساخته می شدند ساختاری مانند قلعه داشتند . چند دیوار سنگی و بلند که گرداگرد دژ و در ارتفاعات مختلف بوجود می آوردند جهت جلوگیر از نفوذ دشمن به آن مکان است .
تونل ها
آخرین امید افرادی که در قلعه ها ودژها به محاصره دشمن درمی آمدند و تا آخرین لحظه می جنگیدند تونلهای مخفی آنجا بود. آری تونلها گاهی برای فرار در آخرین لحظات بکار می رفتند و گاهی برای دست یابی به آب و غذا و پیغام رسانی در هنگام محاصره استفاده می شدند . تونلها را در چند مدل حفر می کردند یعنی بستگی به استفاده ای که از آنها می شده . اکثر تونلهایی که در زیر قلعه ها و دژ ها و کاخها حفر می شده بصورت بیضی و به اندازه یک قامت ارتفاع داشتند . سقف آنها به شکل هشتی گرد و دیوارها اگر در سنگ حفر شده از جنس سنگ و اگر در زیر زمین وخاک بوده از سنگ چین استفاده می کردند تا از ریزش انها جلوگیری کنند . گاهی هم دیده شده که دو ردیف تونل کنار هم قرار می دادند تا رفت و آمد در آنها راحت تر انجام گیرد . البته این تونلها معمولا در جاهایی که تعداد نفرات زیاد و احتیاج به سرعت عمل باشد حفر میکردند .
غارها
عوامل مختلفی باعث پیدایش و شکل گیری غارها می شوند. این عوامل می توانند فرایندهای شیمیایی، فرسایش آب، نیروهای زمین ساختی (تکتونیکی)، میکروارگانیسمها، فشار، تاثیرات اتمسفری، حفاریهای انسان و ... باشند. غارها را می توان از جنبه های گوناگونی دسته بندی کرد، از جمله جنس سنگهای محیطی غار که می تواند آهکی ، گچی یا گدازه ای باشد . از نظر شکل هندسی می توان غارها را طبقه بندی کرد ، افقی یا عمودی . از نظر عمر سنگهای محیط غار نیز دسته بندی می شوند . اما مهمترین طبقه بندی شاید از نظر روش شکل گیری ، طبیعی یا دستکند ، باشد که برای عموم قابل فهمتر است . برای کاووش و حفاری یک غار باید به جنس و نوع سنگها و طبقه بندی آن دقیقا توجه شود .
مجسمه ها
مجسمه یا تندیس فرق نمی کند از انسان الهام گرفته باشد یا حیوان و یا نماد های دیگر همه گویای عزت و احترام به آن موجود می باشد . گاهی برای ستایش ، گاهی برای سپاس و گاهی برای نشان دادن عظمت و شکوه چیزی آنها را می ساختند .
مجسمه ها از یک قاعده ثابت پیروی نمی کنند چون گاهی آنها را تو پر و گاهی تو خالی می ساختند . گاهی بدون خط و نشان و گاهی با خط . هم از طلا ، هم از نقره ، مفرغ ، مس و هم از سنگ و سفال ساخته می شدند . در کل هر چیزی که برای آنها قابل ستایش و محترم بود نمادش را به صورت تندیس در می آوردند . در همه آتشکده ها تندیسهایی از حیوانات خیردار و با برکت وجود داشت . در مراسم و آئین های مذهبی آنها را در طاقچه های مخصوص می نهادند و برایشان قرب و منزلت قائل بودند .
یک خاطره تلخ
چند سال پیش برای کارشناسی یک نسخه قدیمی و تطبیق جا با نسخه عازم اطراف کازرون شدم ، پس از رسیدن و دیدن نسخه مذکور که تقریبا ازبین رفته بود به اصالت و درستی آن پی برده و همراه یابنده آن راهی مکان پیدا شدنش شدیم . حدود دوساعت و نیم کوهنوردی با شیب تند و خستگی به ورودی یک غار که از دید پنهان بود رسیدیم ، راهنمای من که یک فرد بومی بود و بیشتر وقت ها در کوه بدنبال عسل و گیاهان کوهی می گردد اینجا را بطور اتفاقی پیدا کرده که ورودی ان به اندازه یک سوراخ روباه بوده و بخاطر کنجکاوی ، دهانه را حفاری می کند و متوجه میشود که آن یک غار بزرگ است .
شهرهای قدیمی مدفون شده
شهرهای باستانی ، بسیار تدریجی و به دلایلی متفاوت از نظر پنهان شدند . در مصر و دیگر مناطق بیابانی ، لایه های شن به آرامی شهر های متروک را در بر گرفتند و مدفون کردند . در مناطق دیگر ، ماجرا به ترتیب دیگری بود :
در این مناطق ، وقتی بناها فرو می ریختند یا در آتش می سوختند ، روی پی ها و دیوارهای اصلی آنها بناهای جدیدی می ساختند و با مرور زمان ، شهر جدیدی روی همان پایه ها و دیوارهای قدیمی سر بر می آورد. دیوارهای جدید نیز که از گل پخته بودند ، دوباره فرو می ریختند . آنها لایه جدیدی روی زمین تشکیل می دادند که آثار و بناهای قدیمی تر را مدفون می کرد . زباله ها و دیگر بقایای به جا مانده از ساکنان این شهرها نیز روی هم انباشته می شدند و لایه های دیگری را روی منطقه پدید می آوردند .
شناخت جاهای با ارزش
در کشور ما سایتهای تاریخی بسیاری وجود دارد که در اکثر شهرها و اطراف آنها قرار دارند . این سایتهای باستانی که نشان تمدن بزرگ و رونق شهرهای آن روزگاران می باشند ، دلالت بر وجود حکومتهای قدرتمند در سرزمین ایران بوده و این پادشاهان دارای آثار و بناهای تاریخی و عظیم هستند . هرکدام از این سلسله ها در یک نقطه از این مرز و بوم مستقر بوده و برای خویش تمدنی بخصوص ، معماری خاص و ضرب سکه های بنام خود را داشتند . ما می توانیم هر سلسله را جداگانه مورد مطالعه قرار دهیم و از شکوفایی یا انحطاط آن آگاه شویم . با مطالعه موقعیت جغرافیایی به نقاط مهم و با ارزش هر حکومت دست یابیم شاید این کار سخت و طاقت فرسا باشد ولی ارزش آن را دارد تا با آگاهی کامل از پیشینه سایت مورد نظر به اقدام ارزنده ای دست بزنیم .
